พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล เคยกล่าวว่า “คนเราสามารถตายได้ในทุกลมหายใจ”
คำพูดนี้ไม่ได้ฟังดูน่ากลัว หากแต่เป็นการเตือนให้เราตระหนักถึงความจริงของชีวิต ชีวิตของเราทุกคนไม่มีอะไรแน่นอนเลย วันนี้ยังหายใจอยู่ พรุ่งนี้อาจไม่มีแล้วก็ได้
"ความตายเป็นเรื่องธรรมดา แต่หลายคนกลับกลัวมันมาก เพราะเราถูกสอนให้คิดว่าความตายคือจุดจบ ทั้งที่จริงแล้ว มันเป็นเพียงอีกช่วงหนึ่งของการเดินทาง"
พระอาจารย์เล่าว่า ท่านได้ช่วยนำทางให้ผู้ป่วยระยะสุดท้ายหลายคนได้จากไปอย่างสงบ หลายครั้งที่คนใกล้ตายไม่ได้ทุกข์เพราะโรคภัย แต่ทุกข์เพราะถูกยื้อเอาไว้ ญาติไม่อยากให้จากไป จึงพยายามทำทุกทางให้มีชีวิตอยู่ต่อ แม้ว่าร่างกายของผู้ป่วยจะไม่ไหวแล้วก็ตาม
"คนที่จากไปต้องการเพียงแค่ความสงบ แต่คนที่อยู่ยังยึดติด จึงทำให้พวกเขาทรมาน"
นี่เป็นเหตุผลที่พระอาจารย์จัดอบรม "การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย" ขึ้น เพื่อให้ลูกหลาน หรือคนที่ดูแลผู้ป่วย เข้าใจวิธีช่วยให้คนที่รักจากไปอย่างสงบ โดยไม่ต้องทนทุกข์จากการรักษาที่เกินความจำเป็น
"ถ้าคนเราเข้าใจความตาย เราจะไม่กลัวมัน แต่จะเรียนรู้ที่จะใช้ชีวิตให้มีความหมายมากขึ้น"
ในคอร์สนี้ มีหนึ่งกิจกรรมสำคัญที่เรียกว่า "ซ้อมตาย" พระอาจารย์เล่าว่า ในคืนหนึ่งของการอบรม ผู้เข้าร่วมจะต้องจินตนาการว่าตัวเองจะตายในคืนนี้ แล้วตั้งคำถามกับตัวเองว่า
- ยังมีอะไรที่ติดค้างในใจหรือไม่
- มีใครที่ยังไม่ได้กล่าวคำขอโทษ หรือขอบคุณหรือเปล่า
- ถ้าพรุ่งนี้ไม่มีเรา คนที่อยู่ข้างหลังจะต้องเดือดร้อนหรือไม่
กิจกรรมนี้ทำให้หลายคนตระหนักว่า พวกเขายังมีเรื่องที่ค้างคาใจมากมาย และทำให้รู้ว่าการปล่อยวางเป็นสิ่งสำคัญ
"คนเรามักคิดว่า 'ยังมีเวลา' แต่ความจริงแล้ว เราไม่มีวันรู้เลยว่าวันสุดท้ายของเราจะมาถึงเมื่อไหร่"
เมื่อถามถึงเรื่อง "การุณยฆาต" หรือการขอให้แพทย์ช่วยจบชีวิต พระอาจารย์กล่าวว่า คนที่อยากตายไม่ใช่เพราะเจ็บปวดทางกายเสมอไป แต่ส่วนใหญ่เป็นเพราะพวกเขารู้สึกว่าชีวิตไม่มีคุณค่า หรือไม่อยากเป็นภาระของใคร
"ในประเทศที่มีการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ดี คนไข้ไม่ค่อยเลือกการุณยฆาต เพราะพวกเขาได้รับการดูแลทั้งร่างกายและจิตใจอย่างเหมาะสม"
พระอาจารย์เน้นว่า ความตายไม่ใช่สิ่งที่เราต้องหวาดกลัว แต่สิ่งที่ควรกังวลมากกว่าคือ เราได้ใช้ชีวิตอย่างดีที่สุดแล้วหรือยัง
"ถ้าเราระลึกถึงความตายทุกวัน เราจะไม่เสียเวลาไปกับเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ไม่จมอยู่กับความโกรธ ความอิจฉา หรือความเสียใจในอดีต แต่จะใช้เวลาที่เหลืออยู่ทำสิ่งที่มีค่า"
เมื่อถามถึงวิธีเตรียมตัวตายอย่างสงบ พระอาจารย์ให้หลักคิดง่าย ๆ ดังนี้
- ระลึกไว้เสมอว่า เราทุกคนต้องตายแน่
- เราไม่รู้เลยว่าจะตายเมื่อไหร่ อาจเป็นวันนี้ พรุ่งนี้
- ทำจิตให้พร้อมเสมอ ทั้งการทำความดี การปล่อยวาง และการไม่ยึดติดกับทุกสิ่งในชีวิตไม่ว่าจะเป็นคนรอบตัว เช่น คนที่เรารัก ไม่ว่าจะเป็น พ่อ แม่ ลูก หรือทรัพย์สมบัติ
"สุดท้ายแล้ว สิ่งที่เราต้องทำ ไม่ใช่แค่เตรียมตัวตายให้ดี แต่ต้องเตรียมตัวใช้ชีวิตให้ดีด้วย"
สนใจสมัครอบรม "การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย" ได้ที่ https://semsikkha.org/2019/
