งานเสวนาว่าด้วย "ความคิด ชีวิต และผลงาน เสกสรรค์ ประเสริฐกุล" ได้จัดขึ้นโดยมีผู้ทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ นักเขียน และบุคคลจากหลากหลายวงการเข้าร่วมถกเถียง แลกเปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับบุคคลที่มีบทบาทสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์และวงการวรรณกรรมไทย

      เสกสรรค์ ประเสริฐกุล ไม่เพียงแต่เป็นนักต่อสู้ นักคิด หรือแม้แต่นักเขียน แต่เขายังเป็นสัญลักษณ์ของการแสวงหาความหมายของชีวิตและการเปลี่ยนแปลงในบริบททางสังคม การเมือง และจิตวิญญาณ

เสกสรรค์: นักต่อสู้แห่งอุดมการณ์

     ดร.ปริญญา เทวานฤมิตรกุล ผู้อำนวยการศูนย์นิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ นักวิชาการด้านนิติศาสตร์และสิ่งแวดล้อม มีบทบาทสำคัญในการเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิและเสรีภาพในสังคมไทย ได้เปิดประเด็นถึงเสกสรรค์ ประเสริฐกุล ในฐานะนักต่อสู้ที่กล้าท้าทายอำนาจเผด็จการ ความคิดทางการเมืองของเขาเริ่มต้นจากการเป็นนักศึกษาหัวก้าวหน้าในช่วงเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 เขาเลือกเดินเข้าสู่ป่า ร่วมขบวนการปฏิวัติด้วยหวังสร้างสังคมที่เป็นธรรม กระนั้น ประสบการณ์ในป่าได้เปลี่ยนแปลงมุมมองของเขา ทำให้เขาตระหนักว่าการต่อสู้ทางอาวุธไม่ใช่คำตอบของการเปลี่ยนแปลงสังคม ความผิดหวังต่อแนวทางคอมมิวนิสต์ทำให้เขาหันกลับมาเชื่อมั่นในประชาธิปไตยที่มีประชาชนเป็นศูนย์กลาง

เสกสรรค์: นักคิดและนักเขียน

     อาจารย์จรูญพร ปรปักษ์ประลัย นักเขียนและนักวิจารณ์วรรณกรรมอิสระ เน้นถึงบทบาทของเสกสรรค์ในฐานะนักคิดและนักเขียน งานเขียนของเขาสะท้อนถึงพัฒนาการทางความคิดจากการเป็นนักต่อสู้ มาเป็นผู้แสวงหาความหมายของชีวิต หนังสืออย่าง มหาวิทยาลัยชีวิต, บุตรธิดาแห่งดวงดาว แสดงให้เห็นถึงการตั้งคำถามถึงชีวิต เสรีภาพ และความเปลี่ยนแปลงของสังคมผ่านมุมมองอันเฉียบคมและภาษาที่งดงาม

     รศ. ดร.พิเชฐ แสงทอง  อาจารย์ประจำหลักสูตรศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย และหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ กล่าวเสริมว่าผลงานของเสกสรรค์ ประเสริฐกุล มีอิทธิพลต่อวงการวรรณกรรมไทยอย่างมาก โดยเฉพาะการสร้างภาษาวรรณกรรมที่เฉพาะตัว งานเขียนของเขาไม่ได้เป็นเพียงบันทึกทางประวัติศาสตร์ หากแต่เป็นการสะท้อนถึงความเปลี่ยนแปลงของสังคมและสำนึกทางศีลธรรม

เสกสรรค์: ผู้แสวงหาทางจิตวิญญาณ

      เมื่อพิจารณาชีวิตของเสกสรรค์ ประเสริฐกุลในช่วงหลัง จะเห็นได้ว่าเขาหันไปสู่การค้นหาทางจิตวิญญาณมากขึ้น ดร.อับดุรเราะฮหมาน มูเก็ม – นักวิชาการจากสถาบันเอเชียศึกษาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ชี้ให้เห็นว่าผลงานของเสกสรรค์ ประเสริฐกุล ในช่วงหลังเต็มไปด้วยการแสวงหาความหมายในระดับที่ลึกซึ้งขึ้น หลักคิดแบบพุทธศาสนาและปรัชญาตะวันออกปรากฏให้เห็นในงานเขียนของเขา ซึ่งไม่ใช่แค่เพียงแนวคิดเชิงปรัชญา แต่เป็นแนวทางที่เขาปฏิบัติจริงในชีวิต เสกสรรค์เริ่มใช้หลักธรรมเข้ามาเยียวยาและเข้าสู่วิถีแห่งธรรม จนกระทั่งพบงานเขียนว่าด้วยหมุดหมายชีวิต พาจิตกลับบ้าน ในงานเขียนเรื่อง ”วันที่หัวใจกลับบ้าน“ โดยเขียนไว้ว่า “การพาจิตกลับบ้านคือ หลักการเบื้องแรกของการภาวนา ไปสู่การตั้งมั่นให้อยู่ในห้วงยามแห่งความสงบ ความสงบที่เกิดจากสภาวะจิตแบบนี้คือ บ้านแท้” จึงไม่แปลกที่ห้วงยามแห่งการดำรงวิถีธรรม เราจะพบบทกวีของเสกสรรค์ที่ว่าด้วย ”สุญญตา“ (2549)

”โดยภายนอก คนแต่งกายได้หลายสี

แต่ภายในต้องไม่มีเรื่องสีสัน

เพราะชีวิตไม่ได้สวยด้วยแพรพรรณ

ในนิรันดร์ ยังไม่มี… แม้ชีวิต“

     คุณปณวัตร วงศ์มาศ จากเพจ "อ่านแหลก" แสดงทัศนะว่า การอ่านงานของเสกสรรค์ ประเสริฐกุล ทำให้ผู้อ่านต้องตั้งคำถามกับตัวเองอยู่เสมอ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของอุดมการณ์ การต่อสู้ หรือความหมายของชีวิต และนี่คือสิ่งที่ทำให้เสกสรรค์แตกต่างจากนักคิดและนักเขียนทั่วไป

เสกสรรค์: ศิลปินแห่งวรรณกรรมไทย

      เสกสรรค์ ประเสริฐกุล ได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ด้านเรื่องสั้น สารคดี นวนิยาย และกวีนิพนธ์ อีกทั้งยังได้รับ "รางวัลศรีบูรพา" ในปี 2546 และเคยเป็นอาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ปัจจุบันเขาดำเนินชีวิตในวิถีแห่งธรรม หลีกเลี่ยงความวุ่นวายของทางโลก

รศ.ดร.บุณยเสนอ ตรีวิเศษ อดีตนายกสมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทยและนักวิชาการด้านสังคมศาสตร์และประวัติศาสตร์ที่มีบทบาทสำคัญในการศึกษาแนวคิดและขบวนการทางสังคม ได้วิเคราะห์ชีวิตของเสกสรรค์โดยแบ่งออกเป็น 3 ช่วงสำคัญ:

ช่วง 2516-2524: ยุคแห่งการแสวงหาความหมายของชีวิต เน้นการต่อสู้เพื่อเสรีภาพและความเป็นธรรม

ช่วง 2525-2543: ยุคแห่งการเรียนรู้จากความพ่ายแพ้และการเปลี่ยนผ่านของสังคมสู่โลกาภิวัตน์

ช่วง 2544-ปัจจุบัน: ยุคแห่งการแสวงหาทางจิตวิญญาณและเข้าถึงหลักธรรม

บทสรุป: เสกสรรค์ในความทรงจำ

ในช่วงท้ายของการเสวนา คุณรุ่งมณี เมฆโสภณ นักเขียนประวัติศาสตร์ทางการเมืองไทยและนักข่าวอาวุโส และได้รับการยกย่องให้ได้รับ “รางวัลศรีบูรพา” ประจำปี 2567 กล่าวถึงเสกสรรค์ว่าเขาเป็นบุคคลที่ "โดดเด่นแต่ไม่โดดเดี่ยว" แม้จะเป็นผู้ที่มีโลกส่วนตัวสูง แต่ก็มีความอาทรต่อเพื่อนมนุษย์ เขาไม่ได้เป็นเพียงแค่นักต่อสู้ทางการเมืองหรือนักเขียน หากแต่เป็นผู้ที่พยายามทำความเข้าใจโลกและค้นหาความหมายของชีวิตอย่างไม่หยุดยั้ง

สุดท้าย ดร.ปริญญา เทวานฤมิตรกุล สรุปว่า

เสกสรรค์ ประเสริฐกุล ไม่ใช่เพียงบุคคลในหน้าประวัติศาสตร์ แต่เขาคือภาพสะท้อนของยุคสมัย การต่อสู้ ความเปลี่ยนแปลง และการแสวงหาที่ไม่มีวันสิ้นสุด การพูดถึงเขาไม่ใช่แค่การย้อนรำลึกถึงอดีต แต่คือการตั้งคำถามกับอนาคตของสังคมไทยต่อไป