รักษ์มนัญญา สมเทพ เลือกเรียนคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง แต่ชอบอ่านวรรณกรรมมากกว่ากฎหมาย เขาเริ่มเรียนหนังสือเมื่อพ.ศ. ๒๕๑๙ และเป็นที่รู้จักของคนในวงการเมื่อประมาณปี ๒๕๒๓ เมื่อรวมกลุ่มกับเพื่อน ๆ ตั้งกลุ่มเพลิงธรรมเขียนบทกวีด้วยความคึกคัก เขาเป็นนักเขียน กวี บรรณาธิการ เขียนงานได้หลากหลายประเภท ทั้งเรื่องสั้น บทกวี นวนิยาย ความเรียง และบทภาพยนตร์ ทั้งหมดนี้มีทั้งแนวการเมือง แนวเพื่อชีวิต แนวสะท้อนปัญหาของสังคม และรวมถึงแนวของศาสนา ซึ่งเป็นแนวที่เขาได้ทุ่มเทให้อย่างจริงจังในช่วงหลัง เขามีความสามารถในการเป็นบรรณาธิการ โดยมีประสบการณ์การเป็นบรรณาธิการสำนักพิมพ์มาแล้วหลายแห่ง อาทิ สำนักพิมพ์ดับเบื้ลนายน์ สำนักพิมพ์เรือนปัญญา สำนักพิมพ์แม่โพสพ จากบทบาทนี้เขาจึงมีส่วนร่วมในการคัดสรรและส่งเสริมนักเขียนรุ่นใหม่ ๆ จนกลายเป็นนักเขียนมีชื่อมาหลายคน ปัจจุบัน รักษ์มรัญญา สมเทพ เป็นนักเขียนอิสระ เป็นกรรมการบริหารสมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย และสมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทย เป็นกรรมการรางวัลวรรณกรรมการเมือง “พานแว่นฟ้า” ของรัฐสภามาตั้งแต่ก่อตั้ง และเป็นกรรมการรางวัลอื่น ๆ มาอย่างต่อเนื่อง รวมทั้งยังทำหน้าที่เป็นวิทยากรให้แก่เยาวชนและผู้ที่สนใจทางด้านวรรณกรรมมาโดยตลอด